Michał Hieronim Bobrzyński urodził się 30 września 1848 r. w Krakowie. W 1859 r. rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Anny w Krakowie a po jego ukończeniu na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na studiach w tej uczelni zetknął się z Piotrem Burzyńskim, profesorem prawa polskiego i francuskiego, profesorem prawa rzymskiego Fryderykiem Zollem starszym. Przemożny wpływ na sylwetkę Michała Bobrzyńskiego odegrał w szczególności Julian Dunajewski i Antoni Zygmunt Helcel, wybitni luminarze konserwatystów krakowskich.

W 1869 r. wziął udział w konkursie ogłoszonym przez Towarzystwo Historyczno-Literackie w Paryżu, na który to konkurs wysłał pracę poświęconą Unii Lubelskiej. Po studiach Michał Bobrzyński wstąpił do służby w Prokuratorii Skarbu. Nie zaniedbywał jednak pracy naukowej której następnym stopniem była obrona doktoratu i nadanie mu doktoratu Wszechnicy Jagiellońskiej (18 lipca 1872 r.). Rok później przedłożył rozprawę habilitacyjną poświęconą przywilejowi nieszawskiemu Kazimierza Jagiellończyka (O ustawodawstwie nieszawskim Kazimierza Jagiellończyka, Kraków 1873), będącą do dzisiaj pomnikową pracą poświęconą temu zagadnieniu a po odbyciu kolokwium uzyskał latem 1873 r. veniam legendi "w obszarze prawa polskiego i jego historii". Temat dziejów parlamentaryzmu polskiego, zapoczątkowany rozprawą habilitacyjną, był przez niego rozwijany w następnych latach (np. Wiadomości o uchwałach Zjazdu Piotrkowskiego z 1406 r. oraz takiegoż zjazdu z 1407 r., Rozprawy Akademii Umiejętności, t I; Sejmy polskie za Olbrachta i Aleksandra).

W 1874 r. przebywał na studiach w Berlinie a następnie w Strasburgu gdzie pracował pod kierunkiem wybitnego romanisty Rudolfa Sohma, który w silny sposób wpłynął na metody naukowe Bobrzyńskiego. Wyrazem tych wpływów było opublikowanie w 1875 r. pracy w której poszerzył zakres swej habilitacji na historię prawa niemieckiego. W uznaniu dorobku naukowego 20 kwietnia 1877 r., Bobrzyński został mianowany na stanowisko profesora nadzwyczajnego prawa polskiego i niemieckiego. 

Michał Bobrzyński był także wydawcą źródeł prawa. Znaczącym osiągnięciem w tym zakresie było wydanie w 1874 r. Korektury Praw (tzw. Korektury Mikołaja Taszyckiego) która została opublikowana w tomie III zapoczątkowanej przez Antoniego Zygmunta Helcla serii wydawniczej Starodawnych Prawa Polskiego Pomników. Do roku 1882 wydał następne trzy tomy Starodawnych Prawa Polskiego Pomników. W tomie V tej serii wydał traktat Zaborowskiego, memoriał Jana Ostroroga, wraz z pismami polemicznymi Pawła Włodkowica.

Od momentu wydawania tych dzieł datuje się ożywiona współpraca z Polską Akademią Umiejętności. Szczególnie czynnym był na forum Komisji Historycznej PAU, której to w 1891 r. został przewodniczącym. W latach 1874-1877 współredagował Przegląd Krytyczny. Z ramienia Akademii został organizatorem i kierownikiem Archiwum Akt Grodzkich i Ziemskich w Krakowie. 

Okres otwarty habilitacją w 1873 r., a trwający do lat osiemdziesiątych XIX w. był czasem ożywionej działalności naukowej i dydaktycznej Michała Bobrzyńskiego. W tym czasie jego uczniem był Władysław Abraham, Bolesław Ulanowski i Stanisław Estraicher. Na seminarium prowadzone przez Bobrzyńskiego uczęszczał także Oswald Balzer, a Alfred Halban pracował pod jego kierunkiem nad swoją rozprawą poświęconą planom reform skarbowo-wojskowym Zygmunta Starego. Najbardziej znanym dziełem Michała Bobrzyńskiego była synteza historii polski pt. Dzieje Polski w zarysie. 

Obok działalności naukowej Michał Bobrzyński był czynny także w życiu publicznym Galicji i monarchii austro-węgierskiej. Działalność polityczna mimo iż z czasem rozluźniła jego związki z Uniwersytetem były nadal silne. W 1881 r. został wybrany do Rady Miejskiej Krakowa gdzie zajmował się szczególnie sprawami oświaty i nauki. Dalszym etapem jego działalności publicznej była elekcja w 1885 r. do izby niższej austriackiej Rady Państwa, a następnie wybór na posła do sejmu Krajowego we Lwowie. Wybitne zasługi w działalności publicznej położył też zajmując w latach 1890-1901 stanowisko wiceprezydenta Rady Szkolnej Krajowej. Zajmując ten urząd przyczynił się do reformy systemu szkolnictwa w Galicji przez założenie sieci szkół miejskich i wiejskich, ujednolicenie systemów kształcenia, a także wprowadzenie nowych programów nauczania co wyrażało się głównie przez wprowadzenie do użytku nowych podręczników autorstwa najwybitniejszych uczonych.

W związku z przeniesieniem do Lwowa w 1893 r. został honorowym profesorem historii prawa polskiego i niemieckiego na Uniwersytecie Jana Kazimierza.  Po rezygnacji z funkcji wiceprezydenta Rady Szkolnej Krajowej, powrócił do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim, obejmując jednak katedrę "ogólnego i austriackiego prawa państwowego". Działalność polityczną w monarchii habsburskiej Michał Bobrzyński zakończył sprawując funkcję ministra ds. Galicji pełniąc tę funkcję do 1 czerwca 1917 r.  Ostatnie lata swego życia Michał Bobrzyński spędził w Wielkopolsce, gdzie kupił położony obok Środy majątek Graby. Z poznańskim związany był przez swoje małżeństwo córką Hipolita Cegielskiego. 

W odrodzonej Rzeczpospolitej uczestniczył m.in. w pracach konstytucyjnych. Jako przewodniczący komisji oceniającej projekty konstytucyjne tzw. Ankiety w Sprawie Konstytucji opracował projekt konstytucji. Projekt ten wyraźnie inspirowany rozwiązaniami federalnej konstytucji amerykańskiej zakładał powierzenie silnej i skoncentrowanej władzy wykonawczej niezależnemu od sejmu prezydentowi. Władzę ustawodawczą sprawować miał dwuizbowy Sejm zaś wymiar sprawiedliwości sprawować miały niezawisłe sądy. Projekt ten oceniony jako jeden z najlepszych nie miał jednak szans realiacji. W styczniu 1926 r. na prośbę premiera Aleksandra Skrzyńskiego Michał Bobrzyński wziął udział w pracach komisji ds. reformy administracji, której jednak projekt nie został ukończony. 

W ostatnich latach swego życia pracował nad trzecim tomem Dziejów Polski który objął wydarzenia od 1797 do 1923 r. W 1934 r. ukazała się także rozprawa pt. Historia legenda, powieść historyczna. Michał Bobrzyński zmarł 3 lipca 1935 r. w Poznaniu. Zgodnie z jego wolą został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. 

oprac. Bartłomiej Migda 


Bibliografia:

Stanisław Estreicher, Bobrzyński Michał, Polski Słownik Biograficzny, t. II, Kraków 1936.

Konstanty Grzybowski, Szkoła historyczna krakowska - Michał Bobrzyński (1849-1935) [w:] Studia z dziejów Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1964.

Michał Jaskólski, Kaduceus polski. Myśl polityczna konserwatystów krakowskich 1866-1934, Warszawa-Kraków 1990.

Michał Jaskólski, Michał Hieronim Bobrzyński (1849-1935) [w:] Złota księga Wydziału Prawa i Administracji, Kraków 2000.

Waldemar Łazuga, Ostatni Stańczyk. Michał Bobrzyński – portret konserwatysty, Poznań 1995.